Zagubione pośród lasów wioski często kryją prawdziwe skarby kultury. Na plan pierwszy wybijają się liczne drewniane kościoły w większości ewangelickiego pochodzenia. Najciekawsze z nich podziwiać możemy w Dzierżążnie Wielkim i Dzierżążnie Małym, Nowych Dworach, Herburtowie, Zawadzie. Bardziej okazałe murowane kościoły z katolickim rodowodem i bogatym wyposażeniem wnętrza spotkamy w Skrzatuszu, Czarnkowie, Wieleniu, Chodzieży.
Każda ze społeczności dawniej zamieszkujących te ziemie zostawiła po sobie charakterystyczne zabytki małej architektury. Po I Wojnie Światowej na ziemiach, które nie powróciły do państwa polskiego niemiecka społeczność w każdej wiosce stawiała pomnik pamięci poległym mieszkańców swojej wsi. Po II wojnie Światowej nowi osadnicy wykorzystali te pomniki poddając je pewnym modyfikacjom. Przerabiano je na pomniki świętych, Maryjne, itp. Była to reakcja na postepowanie niemieckiego okupanta, który z premedytacją niszczył na zajętych ziemiach ślady katolicyzmu. Na zdjęciu poniżej pomnik Chrystusa Króla w Średnicy na pomniku z widocznymi niemieckimi napisami
Cennymi pamiątkami przeszłości są zabytki techniki, szczególnie dobrze zachowane na noteckich śluzach. Wiele z XIX wiecznych urządzeń działa tam z powodzeniem do dzisiaj. Wygląd każdej ze śluz i jej otoczenia to prawdziwa podróż w czasie. Poniżej budynek na śluzie 16 w Pianówce.
Ciekawe są pozostałości dawnej infrastruktury kolejowej, począwszy od otoczenia stacji kolejowej w krzyży, żywcem przeniesionego z XIX w. po piękne wiadukty na nieczynnych liniach kolejowych.
